Улууспут биир ыраах сытар Баайаҕа нэһилиэгэр командировкаҕа бара сырыттым. Баайаҕаҕа 1000 кэриҥэ киһи олорор. Улуус биир улахан, кырдьаҕас нэһилиэгэ буолар. Нэһилиэккэ 2012 сылтан «Квартальнай» хочуолунай үлэҕэ киириэҕиттэн ыла, дьон олорор дьиэлэрин кииннэммит ититэр систиэмэҕэ киллэрии 4-с сылын ыытыллар. 2012 сыллаахха бастаан 28 ыал холбоммут, 2014 сылга 13 ыал, 2015 сылга 75 ыал, оттон 2016 сылга 47 ыал ититэр ситимҥэ холбонуохтаах. Билиҥҥи туругунан, уопсайа 114 ыал киинтэн ититэр ситимҥэ холбонон олорор эбит. Ол аата нэһилиэк 50% хабыллыбыт. Манна кииннэммит ситими тардыыга Я.В.Трофимов диэн салайааччылаах олохтоох биригээдэ сварщиктара 4-үс сылын үлэлииллэр. Оттон дьиэ ис-тас, быстах сыбаарка үлэлэригэр 3-с биригээдэ үлэлиир.
Ону таһынан, олохтоох дьаһалта нэһилиэнньэҕэ, Докуускайтан тутуу матырыйаалын аҕалан биэрэр эбит. Олохтоохтор кыһын устата эрдэттэн сайаапка түһэрэн, харчыларын биэрэллэр. Оттон дьаһалта саас суол баарыгар Дьокуускайтан биирдии, иккилии массыынанан тиэйэн аҕалар эбит. Итинник дьаһанан олорбуттара бэлиэр алтыс сыла уонна тута харахха быраҕыллар буолбут. Саҥа, тупсаҕай көстүүлээх, икки этээстээх дьиэлэр тутуллубуттар. Ыаллар олбуордарын да тутуута тупсаҕайдык көстөр. Хас биирдии ыал тутуу матырыйаалын атыылаһан аҕалара ыарахан уонна түбүктээх буолар. Ол иһин олохтоохтор дьаһалтаҕа махталлара улахан. Мантан сиэттэрэн дьон дьиэлэригэр туалет уонна ванна киллэринэн эрэллэр. Былырыын 8 ыал дьиэлэрин толору хааччыллыылаах гына оҥостубуттар. Билигин дьон саҥа дьиэлэрин тута толору хааччыллыылаах гына оҥостор буолбуттар.
Олохтоохтор нэһилиэктэрин туһугар наһаа бэриниилээх буоланнар, субуотунньуктарга бары көхтөөхтүк кытталлар. Ол курдук нэһилиэк иһигэр баар суол оҥоһуутугар, айан да суолун өрөмүөннээһинигэр, сайылыктарга тахсар суолу оҥорууга бары көхтөөх кыттыыны ылаллар. Бу сыл өрөспүүбүлүкэҕэ «Тупсаҕайдык туттан олоруу» сылынан биллэриллибитэ, онон сибээстээн үөһээ баар «Баайаҕа Томторо» диэн былыргы тутуулардаах сири, ыраастыыр, сөргүтэр үлэлэри ыыта сылдьаллар. Ити былыргы тутуулары сиэрин-туомун тутуһан, көтүрүү үлэтигэр субуотунньук буолар. Ити томторго саҥа КСК тутуллан, быйыл үлэҕэ киириэхтээх. Бу КСК-ны А.Д.Петров салайааччылаах «Северовосточная торговостроительная» ХЭО тэрилтэ тутан саҕалаабыт. Бу үлэтэ бүттэҕинэ КСК ис өттн үлэтин Баайаҕаттан төрүттээх уолаттар А.Г.Потапов салайааччылаах «Сибирь-Торг» ХЭО тэрилтэ наймылаһан үлэлиэхтээхтэр. Томтор сирэ дэлби алдьаммыт-кээһэммит, ону көннөрүү үлэлэрэ ыытыллаллар. Сылын аайы нэһилиэги ыраастааһын уонна көҕөрдүү үлэлэрэ буолаллар. Биирдиилээн уһаайбалары, дьиэ тас көстүүтүн, күрүө-хаһаа тутуутун тупсарыыны сүрдээҕин көҕүлүүллэр эбит.
Онон Баайаҕалар ити курдук дьаһанан олороллоро сүрдээх үчүгэй, нэһилиэк сайдар, тупсар. Аны биир-
икки сылынан нэһилиэк барыта киин ситимҥэ холбонон, дьиэлэрин толору хааччыллыылаах гына оҥостон олоруохтара.
Александр БУРЦЕВ.
