Улуус киинигэр буолан ааспыт улуус баһылыгын отчуотугар кэлбит дьон туһааннаах управлениелар, тэрилтэлэр иһитиннэриилэрин кэнниттэн сµрµннээн күннээҕи олох-дьаһах боппуруостарыгар сыһыаннаах ыйытыылары биэрэн, мунаахсыйар кыһалҕаларыгар сөптөөх хоруйдары ыллылар.
Ол курдук улуус киинигэр хаһан остолобуой тутулларын туһунан ыйытыы улуус үгүс олохтооҕун интэриэһиргэтэр буолуохтаах. Бу ыйытыыга улуус баһылыга М.М.Соров бу күннэргэ улуус дьаһалтата, "Прогресс" ПО уонна "Монтажник" ПК салайааччыта А.М.Ханин көрсөн, остолобуой тутуутун боппуруоһугар кэпсэппиттэрин, "Прогресс" ПО уонна "Монтажник" ПК кыттыгас тэрилтэ тэринэн, үс саалалаах остолобуойу тутар буолбуттарын, тутуу билигин бырайыактана сылдьарын быһааран биэрдэ. Итини тэҥэ улуус киинин олохтоохторо дьиэ акылаатын уларытыыга оҥоһуллар көмө инникитин хайдах буолуохтааҕын, хаарбах дьиэттэн көһөрүү программата салгыы үлэлиирин дуу, тохтуурун дуу туһунан ыйыталаһаллар. Маныаха улуус бюджетыгар үп баар буоллаҕына тэллэй буолбут дьиэ акылаатын уларытыыга, улуус анал программатыгар олоҕуран, көмө салгыы оҥоһуллуохтааҕын, хаарбах дьиэттэн көһөрүү программатын бастакы түһүмэҕэ түмүктэммитин, бу федеральнай программа буоларын, онон дойду салалтата хайдах быһаарарыттан тутулуктааҕын, улууска хаарбах уопсай дьиэлэр испииһэктэрэ оҥоһуллубутун, онон программа салҕанар буоллаҕына бу үлэ салгыы ыытыллыахтааҕын туһунан иһитиннэрдилэр.
Отчуот сүнньүнэн сүрүн кэпсэтии кэтэх дьиэлэри киин ититиигэ холбооһун, ол эбэтэр олорор усулуобуйаны тупсарыы боппуруоһун тула барда. Ол курдук Амгинскай, Пушкин уулуссаларын, Даача, Мойуона, Куула, Олимпийскай микрооройуоннарын диэки олорор ыаллар дьиэлэрэ хаһан киин ититиигэ холбонуон сөбүн ыйыппыттарыгар ОДьКХ ГУТ филиалын салайааччыта Д.Д.Павлов Даача, Мойуона микрооройуоннарыгар ыаллар дьиэлэрин киин ититэр ситимҥэ холбооһун, ол эбэтэр чугастааҕы былааҥҥа суоҕун, Пушкин уулуссатыгар баанньык таһынааҕы квартальнай котельнайтан ититэр ситим тардыллыахтааҕа матырыйаал суох буолан кыаллыбакка турарын, инникитин хайдах буолара биллибэтин, Амгинскай уулуссаҕа "ЛТЦ" котельнайын кыамтата эппиэттээбэт буолан онно олорор ыаллар дьиэлэрэ киин ититэр ситимҥэ холбонор кыаҕа суоҕун, Куула эҥэр государственнай-чааһынай кыттыгас тутуу ыытыллыахтааҕын, манна филиал туох да сыһыана суоҕун, Олимпийскай микрооройуоҥҥа котельнай тутуллан бүтэн, итиини биэрэргэ бэлэм турарын, 5 км ититэр ситим тардыллыбытын, өссө тардыллыахтааҕын, ол бүттэ да саас итии бэриллиэхтээҕин туһунан иһитиннэрдэ.
"Куула" түөлбэ салайааччыта А.М.Савватеева бу эҥэр ыаллары киин ититиигэ холбооһун боппуруоһа турбута ырааппытын, бастаан утаа юннатскай станция котельнайыттан ситим тардар былаан баар буола сылдьан баран, социальнай объект суох диэн аккаастаабыттарын, ол иһин чааһынай котельнайы тутуунан дьарыктанар Т.И.Жегусовы кытта кыттыһан, ыаллары кытта сүбэлэһэн, үбүнэн кыттыһан үлэни саҕалаан эрэллэрин, котельнай тутуллуохтаах сиригэр буор куттарбыттарын, билигин котельнай бырайыактана сылдьарын, бу тутууга нэһилиэк дьаһалтата бэйэтин бюджетыттан 2 мөл. солк. көрбүтүн, атын улуустарга баран чааһынай котельнайдар үлэлэрин көрөн кэлбиттэрин туһунан эттэ уонна улуус дьаһалтата бэйэтин өттүттэн үбүнэн көмөлөһөрүгэр эрэнэрин биллэрдэ.
Ити курдук дьон полиция дьиэтин тутуу, мелиорация тэрилтэтин тэрийии туһунан ыйыталаһаллар. Маныаха ИДьО саҥа начальнига Р.В.Тарбахов 2017 сылга өрөспүүбүлүкэ үс оройуонугар, ол иһигэр биһиги улууспутугар полиция отделларын саҥа дьиэтин тутуу былааҥҥа баарын туһунан эттэ. Оттон мелиорация туһунан ыйытыыга улуус баһылыга М.М.Соров хоруйдаата уонна угут сыллар тураннар сир-уот, ходуһа, бааһына сирдэрэ, суол-иис улаханнык алдьаммыттарынан, улуус дьаһалтата бу хайысханан үлэлии сылдьарын, кэккэ былааннар баалларын туһунан эттэ.
Отчуот сүнньүнэн улахан кэпсэтии тахсыбата, кэлбит дьон туһааннаах салайааччылар иһитиннэриилэриттэн сөптөөх хоруйу ылбыттарын биллэрдилэр. Онон кэпсэтиигэ икки эрэ киһи кытынна. Ол курдук А.Е.Сизых үүммүт сылга саха норуотун ортотугар духуобунаһы, үөрэҕи-сырдыгы тарҕатыыга сүҥкэн үтүөлээх протоиерей Д.Д.Попов төрөөбүтэ 190 сыла туоларынан улуус быйылгы ыһыаҕын кини үбүлүөйүгэр аныырга этии киллэрдэ. Оттон культура үлэтин бэтэрээнэ К.И.Христофоров Таатта улууһа Саха сиригэр духуобунас, өй-санаа киинин быһыытынан биллэринэн баччааҥҥа диэри саха итэҕэлигэр сыһыаннаах туох да тутуута суох олороро өйдөммөтүн, онон улууска саха итэҕэлин, сиэрин-туомун, үгэстэрин тарҕатар киин, ол эбэтэр арчы дуу, айыы дуу дьиэтэ, эбэтэр духуобунас балаҕана тутуллар кэмэ кэлбитин санатта.
Кэпсэтиини нэһилиэк баһылыга Е.И.Павлов түмүктээтэ уонна нэһилиэк дьаһалтата улуус дьаһалтатын кытта биир ситимнээхтик үлэлээн кэлбитин, кэлин кэмҥэ улууска дьону сомоҕолооһуҥҥа үгүс өрүттээх үлэ ыытыллыбытын, улахан түмсүүлэр буолан ааспыттарын санатта, онон инникитин да үлэ бу курдук салҕанан бара туруо диэн эттэ.
Быйылгы отчуокка балачча элбэх киһи сырытта уонна улуус дьаһалтата ааспыт сыллаахха ыыппыт үлэтин "үчүгэйинэн" сыаналаатылар.
Н.ИОВЛЕВ.
