Быйылгы 2016 сыл биһиги оскуолабытыгыр элбэх үөрүүлээх түгэннэри бэлэхтээтэ.
Ол курдук, Неватааҕы үөрэхтээһин Ассамблеятын иһинэн ыытылллыбыт «Проблемы и перспективы образования в России» диэн муус устар ыйга ыыппыт Бμтμн Россиятааҕы форум куонкурсугар кыттаммыт, «Лучшая сельская школа - 2016» номинация лауреатын үрдүк аатын ыллыбыт. Бу куонкуруска кыттарбытыгар кыра тыа оскуолаларын үс сыллаах үлэтин барытын сылларга араартаан, хас сыл, ый аайы ыыппыт үлэтин барытын көрдөрөн, ону ааһан ити үлэлэр түмүктэринэн ханнык нормативнай докумуоннар баар буолбуттарын барытын тиһэн-түмэн ыыппыт Программабыт улахан биһирэбили ылбытыттан үөрүүбүт улахан.
Эмиэ муус устар ыйга «Вариативная модель управления развитием малочисленной школы» диэн темабытын түмүктээн, Уус Алдан улууһун Бороҕон сэлиэнньэтигэр баран, республика оскуолаларын, үөрэхтээһин министерствотын уонна Донской аатынан үөрэхтээһини сайыннарар, идэни үрдэтэр институтун иннилэригэр тиийэн отчуоттааммыт, СӨ Президенин Гранын ылар чиэскэ тиксибиппит. Уһун сыллаах бары бииргэ үлэлээбит үлэбит үчүгэйинэн түмүктэнэн, бары даҕаны улаханнык үөрбүппүт.
Сайын устата «Кустук» детсад оскуолаҕа холбонор үлэтэ ыытыллыбыта. Детсады тутааччылар буруйдарынан, ититиигэ истиэнэ курдат таһырдьа көстүөр диэри кэһии тахсыбытынан, Ольга Николаевна саҥа тендер көрдөөн, үп булан, сүрдээх улахан ититии үлэтэ саҥаттан оҥоһулунна. Детсад кухнята саҥардылынна, ититилиннэ, уута-хаара аныгы көрдөбүлүнэн саҥа тардылынна. Ити аахтахха эрэ дөбөҥ үлэни Ольга Николаевна уоппускаҕа да барбакка туран, барытын бэйэтэ сүүрэн-көтөн оҥоттордо. Күһүн үөрэх саҕаланыыта олбуор иһигэр турбут детсад эргэ дьиэтэ көтүрүллэн, маһа-ото хомуллан, турбут сирэ тэҥнэнэн, олбуорун баҕаната саҥардыллан уонна туох да докумуона суох турбут детсад докумуона барыта ситэриллэн, оскуолабыт аны «Школа с детским отделением» диэн статустанан, саҥа үөрэх дьылын саҕалаабыппыт. Улууспут аҕа баһылыга М.М.Соров бу уларыта тутуу түмүгэр детсад, оскуола да өттүгэр штатнай расписаниеҕа сарбыйыыны таһаарбакка, урукку сыллааҕы үлэһиттэр бары үлэлии сылдьалларыгар махталбыт улахан.
Аны сайдыы суолунан салгыы үлэлииргэ саҥа тема көрдөөһүнүгэр туруммуппут. Урукку үлэбитин салгыыр уонна саҥа үрдэлгэ таһаарар тема наада этэ. Биллэн турар, олорор сирбит ырааҕа, дэриэбинэ кырата, нэһилиэнньэ, оҕо ахсаана аҕыйаҕа барыта учуоттаныахтаах диэн санаанан, урут күүскэ үлэлээбит темабытын арыый уларытан, «Организация индивидуальной деятельности в открытой школе» диэн темаҕа тохтоон, оскуола, төрөппүт, дэриэбинэ күүһүн туһанан, үлэлии-хамсыы сылдьабыт.
Граммыт чэрчитинэн сэтинньи 27 күнүттэн ахсынньы 11 күнүгэр диэри түөрт учуутал (Самсонова О.Н., Захарова В.И., Крылова М.Е., Захарова А.Г.) Москва куоракка баран, икки нэдиэлэ устата идэбитин үрдэттибит. Петровскай аатынан наука уонна искусство Академиятын чилиэн-корреспондена, доцент, педагогическай наука кандидата Любовь Владимировна Каршинова «ФГОС основного образования: теория и практика формирования ценностных основ личности в образовательном пространстве» диэн үөрэхтээһини культураҕа киллэриигэ аналлаах авторскай курсун билсэн кэллибит. Биһигини кытта бииргэ бэйэбит оройуоммут үөрэҕин управлениетын специалистара М.Н.Луковцева, И.В.Парфенова үөрэннилэр.
Курс сыалынан дойду араас предмет учууталларын мунньан, оҕону личность быһыытынан көрөн, кини сатабылын культураҕа киллэрэн, салгыы сайдарыгар олук ууруу эбит диэн сыаналаатыбыт. Оскуола оҕотугар культура үөрэхтээһинтэн үрдүкү турар система буоларын өйдөтөн, онно үөрэхтээһинин киллэрэн, сибээстээн сайыннарар буоллахха, оҕо үрдүк үөрэҕи ылбатаҕына даҕаны, киһи быһыытынан силигилээн тахсарын ситиһэрбитин үөрэх үлэһиттэрэ, төрөппүттэр бары өйдүөхтээхпит. Үөрэхтээһин философиятын бу суолун Хара Алдан оскуолата республикаҕа бастаан 2000 сылтан саҕалаан туһаммыт оскуола буолар. Ол кэмтэн ыла бу 16 сыл устата «образование станет вхождением в культуру» диэн прин-
цибинэн салайтаран үлэлээн кэллибит.
Оскуолабытыгар ахсынньы 19 күнэ эмиэ биир ситиһиини тосхойдо. Неватааҕы үөрэхтээһин Ассамблеята «Образовательная организация 21 века. Лига лидеров-2016» диэн Бүтүн Россиятааҕы куонкурус лауреатын үрдүк аатын «Лучшая инновационная образовательная организация» номинацияҕа Хара Алдан орто оскуолатыгар анаабытын туһунан Диплом, остуолга уурар бэлиэ, «Эффективный директор» анал аат Ольга Николаевна Самсоноваҕа анаммытын туһунан биллэриилэри туттубут. Бу ситиһиилэр барыта - сыралаах үлэ түмүктэрэ буолалларын өйдүүбүт уонна саҥа кэлэр 2017 с. кырыы сир кыра оскуолатыгар өссө үрдүк ситиһиини аҕаларыгар баҕарабыт.
В.И.ЗАХАРОВА,
нуучча тылын уонна литературатын учуутала,
инновационнай үлэни тэрийээччи.
